दूध उमाल्दा पोखिन्छ, तर पानी पोखिन्न, किन ?

दूध सामान्य किसिमको तरल पदार्थ होइन, यसमा बोसोका साना कणहरू तथा केसीन (casein) नामक पदार्थहरू घुलिएर रहेका हुन्छन । जब दूधलाई तताइन्छ, यी पदार्थहरू दुधसँगै छुट्टिन थाल्छन र दूधलाई ढाकिने गरी मसिनो पत्रको निर्माण गर्छन । ताप बढ्दै जाँदा दूधमा भएको पानीवाफमा परिणत भएर हावामा उडेर जाने क्रममा यो पत्रको कारणले छेकिन पुग्छ र पत्र सँगै वाफ उड्न थाल्छ । जसले गर्दा दूध पोखिन्छ । तर शुद्ध पानी उमाल्दा कुनै पत्रको निर्माण नहुने हुँदा पानी पोखिन्न...

हामीलाई ज्वरो कसरी आउँछ ?

ज्वरो आफैं रोग होइन, यो त अरू नै कुनै रोगको लक्षण मात्र हो । तर ज्वरो कसरी आउँछ त ? हाम्रो शरीरमा कुनै रोगको किटाणु पसेर संक्रमण गर्नथाल्यो भने हम्रो शरीरभित्र पहरा दिइरहेका रोगप्रतिरोधात्मक क्षमता समुहमध्ये एक माइक्रोफेजले थाहा पाइहाल्छ, बाहिरका शत्रुहरूले हमला गरेका छन भनेर । त्यसपछि माइक्रोफेजले भ्याएसम्म किटाणुहरूलाई निल्न थाल्छ । माइक्रोफेजको चहलपहल बढेपछि अर्को शरीरको सुरक्षादल टी सेल र इन्टरफेरोन्सले थाहा पाउछन र तिनीहरू पनि शत्रुसितको युद्धमा सामेल भइ लड्न थाल्छन । यसरी युद्ध गर्दा पनि शत्रु नसकिएमा टी सेलको युद्धको चाल पाएर अर्को शरीर...

कहिलेकाहीं हातखुट्टा किन निदाउँछ ?

लामो समयसम्म एउटै आसनमा बसिरह्यो भने कहिलेकाहीं हातखुट्टा निदाएको हामी अनुभव गर्छौ । यस्तो किन हुन्छ त ? हाम्रो शरीरक रक्तनलीहरूमा रगतको सञ्चार निर्वाध रुपले भइरहेको हुन्छ । तर शरीरको कुनै अङ्ग असामान्य रुपमा थिचिएको अवस्थामा रहन्छ भने त्यस अङ्गमा रगतको प्रवाह अवरुद्ध हुन जान्छ । जसले गर्दा त्यस अङ्गमा मस्तिष्कले राम्रो सँग लिनदिन सक्दैन । जसलाइ हामी निदाएको भन्छौ । जस्तो कोही व्यक्ति पलेंटी मारेर धेरै समयसम्म बसिरह्यो भने उसको खुट्टामा रगतको सञ्चार अवरुद्ध हुन जान्छ र उसले आफ्नो खुट्टा निदाएको अनुभव गर्छ । तर खुट्टालाई सामान्य अवस्थामा फर्काइएमा...

जाडोमा हाम्रो शरीर किन काँप्छ ?

हामीलाई जाडो भएमा हाम्रो शरीर काँप्ने गर्दछ । यसरी शरीर काँप्नु मांशपेशीको एक स्वचालित गति हो । हाम्रो शरीर काँप्दा शरीरका मांशपेशीहरू तेज गतिमा फैलने र खुमचने गर्छन । हरेकपटक मांशपेशी खुम्चिने क्रममा उक्त मांशपेशीका कोषिकाहरूमा खाद्य र ऊर्जाको अधिक खर्च हुन्छ । यसको कारणले ताप उत्पन्न हुन्छ । त्यसैले काँप्नु शरीरको एक यस्तो प्रक्रिया हो, जसमा मांशपेशीहरूले सामान्य अवस्थामा भन्दा बढीकार्य गर्दै शरीरलाई न्यानो राख्छन । यसै कारण जाडोमा शरीरलाई न्यानो राख्नको लागि हाम्रो शरीर काँप्छ...