गायकहरूको स्वर किन सुरिलो हुन्छ ?

हामी सबैलाई गितहरू मन पर्दछ । विशेषत गायकहरूको अत्यन्त सुरिलो स्वरले हामिलाई आकर्षित गरिरहेको हुन्छ । तर सबै मानिसमा समान स्वर भने हुदैन । व्यक्ति पिच्छे फरक फरक स्वर हुन्छ । यस्तो किन हुन्छ त ? हामी सबैको घाँटीमा स्वर निकाल्ने यन्त्र भोकल कर्ड हुन्छ । यसमा १६ वटा लचिला मांसपेशीहरू हुन्छन् । तिनले झण्डै १७० किमिमका अवस्थाहरू प्रदर्शित गर्न सक्दछन् । आवाज निस्कनु भनेको हावाले ती मांसपेशीलाई चालाई कम्पन पैदा गर्नु हो । कम्पनको तौर तरिका अनुसार...

महिलाको दाह्री जुँगा किन आउदैन ?

हामीले देखिआएको तथ्य हो, पुरूषहरूको दाह्री जुगाँ आएको हुन्छ यद्यपी महिलाहरूको हुदैन । तर पनि अपवादमा केही केही महिलाहरूको पनि दाह्री जुँगा आएको देखिन्छ । यसरी पुरूषमा दाह्री जुँगा आउने तर महिलामा नआउने कसरी हुन्छ त ? मानिसको उमेर बढ्दै गएपछी कपाल वृद्धि हुने प्रकृयालाई लैङ्गिक ग्रन्थीले नियन्त्रण गर्न थाल्दछ । यो ग्रन्थीलाई एडरेनल ग्लाण्ड भनिन्छ । एडरेनल ग्लाण्डले केटाहरूमा र केटीहरूमा भिन्नाभिन्नै प्रकारको रस/हार्मोन पैदा गर्दछ । जसलाई क्रमशः पुरष हार्मोन - एन्ड्रोजिन र महिला हार्मोन - ओइस्ट्रोजिन भनिन्छ । एन्ड्रोजिनले दाह्री जुँगा र शरिरमा...

बसबाट यात्र गर्दा केही मानिसलाई किन बान्ता आउदछ ?

कसैकसैलाई बसमा यात्रा गर्दा बन्ता/उल्टी आउने समस्याले हैरान पारेको हुन्छ । बसमा चढ्दा किन 'बस' लाग्छ ? हाम्रो कामभित्र तीनवटा अर्धवृत्ताकार नलीहरू हुन्छन् । ती नलीहरू सामान्यतया एक आपसमा समकोण परेर बसेका हुन्छन्, जुन चालसित सम्बन्धित हुन्छन् र चालको सूचना यिनै नली मार्फत मस्तिष्कको भेस्टिबुलर न्युक्लियसमा पुग्दछ । केही-कोही मानिसहरूमा ज्यादैनै संवेदनशील भेस्टिबुलर स्नायूहरू हुन्छन् । त्यस्ता मानिसहरू लगातार कुनै चलिरहेको गाडीमा बस्दा उनीहरूको मस्तिष्कको भेस्टिबुलर न्युक्लियस नजिकै भेगस न्युक्लिइ भन्ने स्नायुकेन्द्र पर्दछ । भेगसस्नायु उत्तेजित...

दाँत किन कुडिन्छ ?

प्रायः अमिलो खाँदा दाँत कुडिने समस्या हुन्छ । दाँत कुडिदा कुनै पनि कडा वस्तु चपाउन निकै मुस्किल पर्ने हुन्छ । दाँत कुडिनुको कारण, दाँतको सबभन्दा भित्र पल्प क्याभिटी, बीचमा डेन्टाइन र बाहिर इनामेल हुन्छ । दाँत कुडिनु सित सम्बन्धित तह इनामेल हो । यसमा खासगरी क्याल्सियम अरू खनिज पदार्थहरू पाइन्छन् । इनामेल एमेलोवास्ट भन्ने एक प्रकारको कोषहरूबाट बनेको हुन्छ । र, यसको मुख्य काम डेन्टाइललाई जोगाउनु हो । अमिलो खाँदा अमिलोमा भएको साइट्रिक अम्लले अनामेलको...

फोटोकपी मेसिनले कसरी कार्य गर्दछ ?

फोटोकपी मेसिनमा मुख्य ३ भाग हुन्छन्, ड्रम, टोनर र डेभलपर । मेसिनको सबभन्दा माथिल्लो सतहमा सक्कल कागज राखिन्छ र बटम थिचिन्छ । बटम थिचेपछी मेसिनको एक्सपोजर ल्याम्प बल्छ । एक्सपोजर ल्याम्पको प्रकाशले मेसिनमा रहेको क्यामरामा सक्कल कागजको अक्षरलाई पुर्याउँछ । क्यामेराले प्रकाश परिवर्तन प्रक्रियाद्वारा अक्षरलाई ड्रमको घुमाइसंगै ड्रममा पुर्याइदिन्छ । यसको साथमा टोनर र डेभलपरको रोलर पनि चलिरहेको हुन्छ । रोलरले ड्रमलाई छोएको हुन्छ । रोलरमा चुम्बकिय शक्ति पनि हुन्छ । त्यही शक्तिले फलामका ससाना कण र मसी चार्ज कोरोनद्वारा अक्षरलाई छाँयामा राख्ने कार्य हुन्छ...

चङ्गा कसरी उड्छ ?

चङ्गालाई जब उडाउनका लागि छोडिन्छ, यसमा हावाको चाप पर्दछ । विशेष आकारमा बाधिएको धागो र हावाको प्रतिक्रियाका कारण चाप परेपनि चङ्गा हावामै सन्तुलनमा रहन्छ अनि बिस्तारै उचाइ लिन सुरू गर्दछ । लट्टाइमा बाँधिएको धागोको गतिविधी र नियन्त्रणका आधारमा चङ्गाको दूरी र उचाइ निर्धारण हुन्छ । चङ्गामा तलबाट परेको हावाको चापले माथी परेको चाप छिचोल्न सजिलो पार्छ । यसले गर्दा धागो तान्दा वा बेर्दा चङ्गा झन आकासिन्छ । धागो चुडिएको चङ्गा भने नियन्त्रण गर्ने र शक्ति...

सिस्नुले किन पोल्छ ?

हमीमध्ये कतीलाई सिस्नुले पोलेको पनि होला । विद्यालयमा सजाय स्वरूप सिस्नो पानिले हान्ने गरेको पनि हामीले थाहा पाउदछौ । कुनै अवस्थामा सिस्नुरो पोलाई अत्यन्त पिडादायक पनि हुन्छ । आखिर किन पल्दछ त सिस्नुले ?  सिस्नुका हाँगा र पातमा स-साना रौं जस्ता काडाहरू हुन्छन् । यी काडाँहरूको टुप्पो तीखो र फेद फक्रेको थैली जस्तो हुन्छ । यस्ता थैलीमा फर्मिक एसिड भन्ने एक प्रकारको अम्ल हुन्छ । हलुको ढङ्गले मात्र छोयो भने पनि काँडाको टुप्पो हाम्रो छालामा छिर्छ,...

के माछालाई पनि प्यास लाग्छ ?

पानी कुनै पनि प्राणीलाई नभई नहुने चीज हो । तेसैले हाम्रो शरीरबाट विभिन्न तरिकाबाट पानी बाहिर निस्कदा हाम्रो शरीरमा पानीको मात्रा कमी भई हामीलाई प्यास लाग्छ । तर, पानीमै सधैभरी बसिरहने माछालाई प्यास लाग्छ त ?   माछालाई प्यास लाग्छ कि लाग्दैन भन्ने प्रश्नको उत्तर ‘प्यास’ शब्दको अर्थमा र माछाको वासस्थानमा भर पर्छ । यदि प्यास लाग्नु भनेको हामी मानव तथा जमिनमा बस्ने अन्य जनावरहरुको शरीरमा पानी कम हुँदा ‘पानी खान मन लाग्ने’ भावना हो भने मीठो पानी (समुद्र बाहेकको पानी जुन नुनिलो हुँदैन)मा बस्ने माछाहरुको लागि सायद प्यास शब्द अर्थहीन हुन्छ । किनभने...